Niepłacenie alimentów to poważne naruszenie obowiązku, który służy zapewnieniu środków do życia osobom do tego uprawnionym – najczęściej dzieciom. Niestety, mimo prawnych zobowiązań, niektórzy rodzice unikają regulowania płatności, co może mieć szereg negatywnych skutków dla dziecka. Wyjaśniamy, co grozi za niepłacenie alimentów.
Podstawa prawna obowiązku alimentacyjnego
Kwestie związane z obowiązkiem alimentacyjnym reguluje art. 133 Kodeksu rodzinnego opiekuńczego i rodzinnego. Jak wynika z przepisów, rodzice mają obowiązek wypłacania alimentów na rzecz dzieci, które nie są w stanie utrzymać się samodzielnie – chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania.
Najczęściej do nałożenia na rodziców obowiązku alimentacyjnego dochodzi w sytuacji, kiedy rodzice się rozwodzą i jeden z nich przejmuje stałą opiekę nad dzieckiem. Istotne jest, aby koszty związane z utrzymaniem dziecka i jego wychowaniem były dzielone pomiędzy rodziców w sposób sprawiedliwy, uwzględniający ich dochody, a także to, ile dokładnie kosztuje utrzymanie małoletniego dziecka.
Zdarzają się sytuacje, kiedy dłużnik alimentacyjny celowo uchyla się od swojego obowiązku. Powoduje to wiele problemów, w szczególności związanych z pokryciem kosztów utrzymania dziecka, a tym samym – zaspokojenia jego potrzeb. Właśnie dlatego prawo przewiduje konkretne konsekwencje, związane z unikaniem wypłaty alimentów.
Ściganie przestępstwa niealimentacji może odbywać się zarówno na wniosek pokrzywdzonego, jak i na wniosek organu pomocy społecznej lub innego organu, który podejmuje działania na rzecz dłużnika alimentacyjnego.
Jaka może być kara za niepłacenie alimentów?
Uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego stanowi przestępstwo, które określone zostało w art. 209 Kodeksu karnego. Zgodnie z przywoływanych przepisem, ten, kto uchyla się od wykonywania obowiązku płacenia alimentów określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem lub inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych na skutek tego zaległości wynosi co najmniej równowartość trzech świadczeń okresowych, podlega określonej karze.
Jak możemy przeczytać w Kodeksie karnym, może to być:
- kara grzywny,
- kara ograniczenia wolności,
- kara pozbawienia wolności do dwóch lat.
Kara grzywny za niepłacenie alimentów
Grzywna jest najłagodniejszą karą, jaka może zostać nałożona na dłużnika alimentacyjnego. Z reguły sąd podejmuje decyzję o wymierzeniu kary grzywny w przypadku spraw mniejszej wagi, na przykład wtedy, kiedy brak wypłaty świadczeń alimentacyjnych nie wpływa w sposób bardzo negatywny na sytuację życiową uprawnionego.
Kara grzywny jest wymierzana w stawkach dziennych, a liczba stawek dziennych może wynieść od 10 do 540. Wiele zależy tutaj od tego, jakie okoliczności towarzyszą sprawie – między innymi tego, jak długo nie było wypłacane świadczenie alimentacyjne. Oczywiście w przypadku nałożenia kary grzywny zobowiązany do wypłaty alimentów ma obowiązek wypłaty odpowiedniej kwoty na rzecz dziecka (lub innego uprawnionego).
Kara ograniczenia wolności za niepłacenie alimentów
W niektórych przypadkach sąd może podjąć decyzję o wymierzeniu surowszego wymiaru kary, jakim jest kara ograniczenia wolności. Taka kara stosowana jest wtedy, kiedy wskutek braku wypłaty alimentów osoba uprawniona nie ma możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Może to być sytuacja, kiedy dochody drugiego rodzica, sprawującego stałą opiekę nad dzieckiem, nie są wystarczające, aby zadbać o dziecko w odpowiedni sposób.
Jeśli chodzi o karę ograniczenia wolności, jest to rodzaj kary w formie pracy wykonywanej na cele społecznie użyteczne. Kara ma na celu przede wszystkim wzbudzenie w osobie ukaranej pożądanych społecznie postaw, a także poczucia odpowiedzialności.
Kara pozbawienia wolności za niepłacenie alimentów
Kara pozbawienia wolności to najwyższy wymiar kary, jaki sąd może nałożyć na sprawcę przestępstwa niealimentacji. Na ogół jednak kara taka orzekana jest w sytuacjach skrajnych, a zatem wtedy, kiedy niepłacenie alimentów ma szczególnie poważne konsekwencje, w tym powodujące niemożliwość zaspokojenia podstawowych potrzeb uprawnionego, a samo niepłacenie alimentów ma charakter uporczywy i rażący.
Może to być sytuacja, kiedy środki z alimentów przeznaczone są na leczenie chorego dziecka lub przypadek, kiedy zobowiązany do wypłaty świadczenia ma wysokie przychody, a mimo to nie chce przeznaczyć części swoich zysków na alimenty. Maksymalny wymiar kary nałożonej na dłużnika alimentacyjnego może w tym przypadku wiązać się z pozbawieniem wolności do lat dwóch.
Czy brak pracy lub pozbawienie wolności usprawiedliwia niepłacenie alimentów?
Zdarzają się sytuacje, kiedy dłużnik alimentacyjny nie ma wystarczających dochodów, aby wypłacać alimenty. Najczęściej są to przypadki związane z brakiem pracy lub pobytem w zakładzie karnym. Czy może to usprawiedliwiać niepłacenie alimentów?
Jeśli chodzi o sytuację zawodową dłużnika alimentacyjnego, brak pracy nie zwalnia go z obowiązku wypłaty alimentów. W tym miejscu należy podkreślić, że przy ustalaniu kwoty alimentów sąd bierze pod uwagę nie tylko uzasadnione potrzeby dziecka, ale też możliwości zarobkowe zobowiązanego. Osoby, które zastanawiają się nad możliwą wysokością świadczenia, mogą skorzystać z kalkulatora alimentów na dziecko.
Oczywiście w przypadku, gdy osoba zobowiązana do płacenia alimentów znajduje się w bardzo trudnej sytuacji życiowej, na przykład na skutek wypadku i uszczerbku na zdrowiu, który uniemożliwia wykonywanie pracy zarobkowej, zobowiązany może wystąpić do sądu z pozwem o obniżenie alimentów.
A jak to wygląda w sytuacji, kiedy rodzic przebywa w zakładzie karnym? Znaczenie ma to, czy w tym czasie wykonuje on pracę zarobkową. Jeśli tak, kierownik ZK ma obowiązek zajęcia części wynagrodzenia osadzonego w celu zabezpieczenia środków na pokrycie świadczenia alimentacyjnego.
Jeśli natomiast osadzony nie pracuje, uprawniony do świadczenia otrzymuje środki z Funduszu Alimentacyjnego. Zastosowanie znajduje tutaj tzw. roszczenie regresowe, co oznacza, że po wyjściu z zakładu karnego zobowiązany do wypłaty świadczenia musi pokryć wszystkie długi – czyli kwotę, jaka w czasie odbywania kary została wypłacona z Funduszu.
Najczęściej zadawane pytania o niepłacenie alimentów
Kwestia niepłacenia alimentów budzi wiele wątpliwości natury prawnej. Właśnie dlatego postanowiliśmy podsumować odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.
Czy niepłacenie alimentów jest przestępstwem?
Niepłacenie alimentów uznawane jest za przestępstwo w sytuacji, gdy osoba zobowiązana do wypłaty świadczenia uchyla się od wykonania tego obowiązku, a łączna wysokość powstałych zaległości stanowi równowartość co najmniej trzech świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej trzy miesiące.
Jakie mogą być konsekwencje niepłacenia alimentów?
Wśród najpoważniejszych konsekwencji niepłacenia alimentów, które określone zostały w Kodeksie karnym, wymienić należy karę grzywny, karę ograniczenia wolności lub karę pozbawienia wolności do lat dwóch. Właśnie z tymi konsekwencjami powinien liczyć się sprawca przestępstwa niealimentacji.
Od czego zależy kara za niepłacenie alimentów?
Wymiar kary za niepłacenie alimentów uzależniony jest przede wszystkim od okoliczności, w tym od tego, jak długo zobowiązany uchyla się od wypłaty świadczenia, jaka jest jego postawa i jakie konsekwencje powoduje brak alimentów, jeśli chodzi o sytuację życiową uprawnionego.
Niepłacenie alimentów może wynikać z różnych przyczyn. Czasem jest to poważna choroba, a czasem – celowe uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego. Niestety, z reguły brak świadczenia w sposób negatywny wpływa na sytuację uprawnionego, który – w skrajnych przypadkach – może w ten sposób stracić środki służące zaspokojeniu podstawowych potrzeb życiowych. Właśnie dlatego Kodeks karny przewiduje konkretne kary dla osób, które uchylają się od wypłaty świadczenia.
Jeśli jesteś osobą uprawnioną do otrzymywania alimentów lub rodzicem dziecka, na rzecz którego zasądzone zostały alimenty, a osoba zobowiązana uchyla się od obowiązku wypłaty świadczenia, nie wahaj się działać. Korzystając z pomocy prawnika może zwiększyć szanse na to, że osoba uprawniona zacznie ponownie wypłacać alimenty, a jeśli nie – zostanie należycie ukarana. W pierwszej kolejności warto porozmawiać z prawnikiem od alimentów, który przeanalizuje całą sytuację, również w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, i określi, jakie kroki warto podjąć.
