Sprawa o podział majątku najczęściej ma miejsce zaraz po orzeczeniu rozwodu – ten z kolei wiąże się z negatywnymi emocjami, stresem i zmęczeniem. W takich okolicznościach jednej ze stron może być trudno zachować „czujność”. Jednocześnie wynik sprawy o podział majątku ma bezpośrednie przełożenie na sytuację finansową byłych małżonków oraz to, jak potoczy się ich dalsze życie – warto zatem solidnie się do niej przygotować. Poznaj najważniejsze kwestie związane z dzieleniem majątku wspólnego po rozwodzie i sprawdź, jak nie dać się przy podziale majątku wspólnego małżonków.
Uwaga: Poniższy artykuł porusza kwestie dotyczące podziału majątku po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego, ponieważ w praktyce jest to sytuacja najczęstsza. Chociaż sąd może dokonać podziału majątku wspólnego małżonków jeszcze w trakcie sprawy o rozwód, to zdarza się to rzadko. Aby było to możliwe, konieczna jest całkowita zgodność małżonków co do składu majątku wspólnego i wartości jego poszczególnych składników. Warunkiem jest także przekonanie sądu, że przeprowadzenie podziału nie opóźni postępowania rozwodowego.
Od czego zacząć podział majątku wspólnego?
Pierwszym krokiem formalnym zmierzającym do podziału majątku wspólnego jest złożenie do sądu wniosku o podział majątku. Aby to zrobić, należy uprzednio ustalić, co należy do majątku wspólnego. Dla sprawniejszego przebiegu takiej analizy rozwiedziony małżonek może sobie wynotować, co wraz z byłym małżonkiem lub samodzielnie nabywał do majątku wspólnego przez cały czas trwania małżeństwa. Mowa tu o wszelkich nieruchomościach, rzeczach czy środkach zgromadzonych na rachunkach bankowych.
W takim „spisie” powinny się znaleźć wyłącznie przedmioty należące do obojga małżonków na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej. Jeżeli podstawą ustania wspólności jest wyrok orzekający rozwód, to datą ustania wspólności majątkowej małżeńskiej jest data uprawomocnienia się tego wyroku. Po ustaleniu składników majątku wspólnego należy przystąpić do oszacowania wartości każdego z nich. Dany składnik majątku wspólnego powinien zostać oszacowany według stanu z dnia ustania wspólności, a według wartości na dzień podziału.
Przykład: W skład majątku wspólnego małżonków wchodzi dom, w którym jeszcze przed rozwodem wykonany został remont. Przy podziale majątku sąd będzie brał pod uwagę stan domu z chwili ustania wspólności (czyli po remoncie), a jego wartość będzie oceniania według cen rynkowych dla takich nieruchomości w chwili podziału.
Po sporządzeniu listy składników majątku wraz z oszacowaniem ich wartości można przystąpić do sporządzania wniosku o podział do sądu. Sądem właściwym w sprawach o podział majątku jest sąd rejonowy miejsca położenia majątku wspólnego. Co istotne, nie ma żadnego terminu, do którego należy wystąpić z wnioskiem o podział majątku wspólnego. Roszczenie o podział nie ulega przedawnieniu.
Wskazówka od prawnika
Nie warto jednak zwlekać po rozwodzie z przeprowadzeniem podziału majątku. Wspólne prowadzenie zarządu poszczególnymi składnikami majątkowymi z byłym małżonkiem może być problematyczne i stanowić w przyszłości źródło problemów. Np. w przypadku, gdy jedno z byłych małżonków będzie chciało sprzedać wspólną nieruchomość, a drugie w niej mieszkać.
W przypadku wątpliwości związanych z tym, co powinno zostać zaliczone do majątku wspólnego lub jak należy dokonać wyceny poszczególnych składników majątkowych, dobrym rozwiązaniem jest zwrócenie się do radcy prawnego. Prawnik, którego specjalizacją jest podział majątku i rozwód w Warszawie, przygotuje wniosek do sądu i wytłumaczy wszelkie zawiłości związane z tym postępowaniem.
Dlaczego jeszcze warto skorzystać ze wsparcia prawnika? Nierzadko rozwiedziony małżonek jest przekonany, że nie należy mu się pewien składnik majątku. Po rozmowie z radcą prawnym może się jednak okazać, że dana nieruchomość lub rzecz powinna zostać zgłoszona do podziału.
Co nie wchodzi w skład majątku wspólnego?
Jeżeli przed ślubem małżonkowie nie zdecydowali się na podpisanie umowy majątkowej małżeńskiej (intercyza), to wraz z zawarciem związku małżeńskiego powstaje pomiędzy nimi ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. Oznacza to, że od tej chwili wszelkie nabyte przez nich wspólnie lub osobno rzeczy będą wchodziły do majątku wspólnego. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, gdy jeden z małżonków nabywa coś w zamian za środki pochodzące z jego majątku osobistego.
Przykład: Żona przed zawarciem małżeństwa posiadała mieszkanie, które już po wyjściu za mąż sprzedała i za te środki zakupiła inną nieruchomość. Ta nieruchomość, chociaż jej zakup miał miejsce już po ślubie, wejdzie w skład majątku osobistego żony i nie wliczy się do majątku wspólnego małżonków. Zakupiona nieruchomość, skoro nie weszła nigdy do majątku wspólnego, a stanowi tylko i wyłącznie majątek osobisty jednego z małżonków, nie będzie podlegała podziałowi majątku po rozwodzie.
Oprócz tego do majątków osobistych małżonków należą co do zasady wszelkie rzeczy oraz mienie otrzymane na skutek darowizny i w ramach spadku. Te przedmioty lub nabyte w zamian za nie inne rzeczy nie wejdą w skład majątku wspólnego małżonków i nie będą podlegały podziałowi.
Jak przebiega sądowy podział majątku i co sąd bierze pod uwagę?
W pierwszej kolejności sąd prowadzący postępowanie podziałowe ustali skład majątku wspólnego małżonków. Po ustaleniu co wchodzi w skład majątku wspólnego, sąd oszacuje wartość jego poszczególnych składników. Jak już wspomniano, stan majątku wspólnego małżonków ustala się na chwilę ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, a jego wartość na dzień dokonywania podziału. Co do zasady podziałowi podlegają wszelkie składniki majątku wspólnego.
Możliwa jest sytuacja, w której małżonkowie osiągną porozumienie co do części rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego, a co do pozostałych składników majątku wspólnego wręcz przeciwnie i ich podział będzie musiał zostać przeprowadzony przed sądem. Strony mogą również nie zgodzić się co do wyceny wartości poszczególnych rzeczy – wówczas sąd skorzysta z opinii biegłego (lub kilku biegłych, jeżeli poszczególne rzeczy zaliczają się do różnych kategorii, np. są to nieruchomości, samochody czy dzieła sztuki).
Pomiędzy ustaniem wspólności majątkowej małżeńskiej a podziałem majątku jeden z byłych małżonków może też zbyć składnik należący do majątku wspólnego. Taki scenariusz nie musi się wiązać ze stratą (pokrzywdzeniem) drugiego małżonka. Jak nie dać się przy podziale majątku? Istotne jest odpowiednie sformułowanie żądania rozliczenia zbytego składnika majątku wspólnego we wniosku o podział majątku – w tym może pomóc radca prawny, którego specjalizacją są sprawy rozwodowe w Warszawie.
Co istotne, przedmiotem podziału mogą być tylko i wyłącznie aktywa. Sądy nie dzielą nigdy pasywów, np. długów, kredytów czy pożyczek. Jednocześnie rozwodzący się małżonkowie często oczekują, że po rozstaniu podziałowi ulegnie kredyt, jaki pozostał im do spłaty w związku z zakupem wspólnej nieruchomości. W praktyce jednak sąd nie zastosuje takiego rozwiązania.
Przykład: Małżonkowie po ślubie zakupili mieszkanie, zaciągając wspólny kredyt hipoteczny. Podczas sprawy o podział majątku sąd dokona podziału fizycznego nieruchomości pomiędzy małżonków, jeżeli taki podział będzie możliwy. Gdy to nie wchodzi w grę, sąd przyzna nieruchomość na własność jednemu z małżonków z obowiązkiem spłaty na rzecz drugiego małżonka. Kredyt w dalszym ciągu będzie jednak obciążać obie strony.
Małżonkowie mogą się porozumieć i ustalić sposób spłaty kredytu pomiędzy sobą lub zwrócić się do banku o przepisanie umowy kredytowej tylko na jednego małżonka.
Jakie dowody przy podziale majątku są istotne?
O tym, który środek dowodowy zostanie wybrany w danej sprawie, każdorazowo decydują jej okoliczności – wszystko zależy od tego, co zamierza udowodnić strona postępowania. Jak wygrać podział majątku? Dowodami najczęściej pojawiającymi się w postępowaniach o podział majątku wspólnego są przede wszystkim:
- wyciągi z rachunków bankowych,
- kopie zeznań podatkowych,
- umowy (np. darowizny),
- zeznania świadków (w tym przede wszystkim rodziny, przyjaciół, znajomych, sąsiadów).
Warto też wiedzieć, że prowadzenie bardzo rozbudowanego postępowania dowodowego nie zawsze będzie uzasadnione.
O co pyta sąd na sprawie o podział majątku?
Podobnie jak w przypadku każdej innej sprawy sąd zapyta strony o wiek i wykonywany zawód. Pozostałe pytania będą mieć związek z toczącą się sprawą – nie istnieje przy tym żaden ich zamknięty katalog. Zapytania sądu będą zawsze dotyczyć tematu sprawy, chociaż w zależności od okoliczności mogą się one znacząco różnić.
W trakcie sprawy o podział majątku sąd na pewno będzie musiał ustalić:
- kiedy ustała wspólność majątkowa małżeńska,
- jakie składniki wchodzą w skład majątku wspólnego,
- jaka jest wartość składników majątku wspólnego,
- kiedy, przez kogo i za jakie środki zostały nabyte składniki majątku wspólnego,
- jakie były zarobki małżonków w trakcie trwania małżeństwa i jakie są obecnie,
- jakie małżonkowie zgromadzili oszczędności.
Pytania mogą być zadawane zarówno przez sąd, jak i strony oraz ich pełnomocników. Im więcej jest składników majątkowych, tym bardziej rozbudowane będzie postępowanie dowodowe, a co za tym idzie także dłuższa lista pytań. Zdarzyć może się też, że co do jednego ze składników majątku sąd osiągnie pewność już po kilku pytaniach, a co do innych będzie musiał zadać ich o wiele więcej (a dodatkowo zlecić wycenę biegłemu lub przesłuchać świadków).
Kiedy sąd dzieli majątek nierówno?
Co do zasady udziały małżonków w majątku wspólnym są równe. Jednak z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, aby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym przyczynił się on do powstania tego majątku. Jak nie dać się przy podziale majątku? Aby sąd ustalił nierówny podział majątku wspólnego, muszą zostać spełnione łącznie dwie przesłanki w postaci „ważnych powodów” i „stopnia przyczynienia się do powstania majątku wspólnego”.
Co to oznacza w praktyce:
- „Ważnymi powodami” uzasadniającymi odejście od zasady równych udziałów w majątku wspólnym są wszelkie okoliczności, które z moralnego (etycznego) punktu widzenia będą przemawiały za ustaleniem nierównych udziałów. W orzecznictwie za takie ważne powody uznaje się choćby: trwonienie majątku, hazard, alkoholizm, narkomanię, trwałe i uporczywe naruszanie przez jednego z małżonków obowiązków wobec rodziny oraz długotrwałą separację zawinioną przez jednego z małżonków.
- „Stopień przyczynienia się do powstania majątku wspólnego” należy rozumieć zarówno jako wszelkie działania małżonków zmierzające do powiększania majątku wspólnego, jak i całokształt ich starań w zakresie ciążących na nich obowiązków w stosunku do rodziny, którą założyli.
Oceniając tę drugą przesłankę, sąd nie będzie badał wyłącznie aspektu ekonomicznego. Jak wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego, odejście od zasady równości podziału majątku wspólnego jest możliwe tylko wówczas, gdy małżonek, przeciwko któremu skierowane jest żądanie, w sposób rażący i uporczywy nie przyczynia się do powstania majątku wspólnego stosownie do swoich sił i możliwości zarobkowych. Jednocześnie Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje, że przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowywaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym. Ocena stanu faktycznego w sprawie będzie zatem zależała od towarzyszących jej okoliczności.
Przykład 1: Inaczej zostanie przez sąd oceniona sytuacja osoby niepracującej zawodowo, gdy jest ona całkowicie lub częściowo niezdolna do pracy, a inaczej sytuacja osoby, która jest całkowicie zdrowa, ale przez lata spędzone w małżeństwie nigdy nie przejawiała chęci podjęcia pracy zarobkowej.
Przykład 2: Sąd inaczej oceni sytuację żony, która pozostała w domu z uwagi na potrzebę opieki nad dziećmi i jednocześnie zajmowała się domem (podczas gdy jej mąż pracował zarobkowo), a inaczej sytuację żony, która zrezygnowała z aktywności zawodowej, ale mimo to nie opiekowała się dziećmi i nie zajmowała się domem.
Warto pamiętać, że jeżeli w danej sprawie zaistnieją okoliczności uzasadniające ustalenie przez sąd nierównych udziałów w majątku wspólnym, to strona w swoim wniosku o podział majątku musi wystąpić z takim żądaniem.
Przeczytaj również, na czym polega rozkład pożycia małżeńskiego.
Ile kosztuje założenie sprawy w sądzie o podział majątku?
Od wniosku o podział majątku wspólnego pobierana jest opłata stała w kwocie 1000 zł. Jeżeli małżonkowie uwzględnią we wniosku zgodny projekt podziału majątku, to opłata wyniesie 300 zł. Najczęściej jednak nie są to jedyne koszty, jakie trzeba ponieść w związku z tym postępowaniem. Gdy strony nie mogą porozumieć się co do wyceny poszczególnych składników majątku, to sąd skorzysta z pomocy biegłego (lub kilku biegłych – w zależności od tego, jakie poszczególne składniki majątku będą musiały zostać poddane wycenie).
Przykład: Jeżeli w skład majątku wspólnego wchodzi firma, nieruchomość i samochody, to jeden biegły nie będzie w stanie oszacować wartości wszystkich tych składników. W praktyce konieczne będzie powołanie trzech biegłych innych specjalności. Inny będzie też koszt oszacowania wartości np. nieruchomości czy samochodu, a inny firmy.
Sądy najczęściej zobowiązują strony do złożenia zaliczki na poczet opinii biegłego, a całkowity koszt opinii zostaje wyliczony dopiero w orzeczeniu kończącym postępowanie. Warto też pamiętać, że z uwagi na stopień skomplikowania sprawy o podział majątku, strony najczęściej korzystają z pomocy profesjonalnych pełnomocników. W konsekwencji do kosztów należy doliczyć honorarium dla radcy prawnego lub adwokata.
Jak długo trwa sprawa o podział majątku?
Niestety, ale na tak postawione pytanie nie można udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Czas postępowania uzależniony jest od kilku czynników:
- zgodności stron co do podziału majątku,
- liczby składników majątku do podziału,
- zaangażowania do sprawy biegłego lub biegłych,
- liczby i rodzaju dowodów zgłoszonych w sprawie,
- liczby świadków, których będzie musiał wysłuchać sąd przed podjęciem decyzji w sprawie podziału majątku wspólnego.
Jeżeli strony są ze sobą zgodne, to sprawa przebiegnie w miarę szybko i sprawnie. Z drugiej strony, gdy rozwiedzeni małżonkowie różnią się w wielu kwestiach, to podział majątku może potrwać nawet kilka lat.
Jak uniknąć podziału majątku po rozwodzie?
Podział majątku po rozwodzie nie jest obowiązkowy, a roszczenie o podział majątku wspólnego nie ulega przedawnieniu. Dopóki żyją rozwiedzeni małżonkowie, każdemu z nich przysługuje uprawnienie do wystąpienia do sądu z żądaniem podziału majątku. Jeżeli byli małżonkowie nie dokonają podziału za swojego życia, to udział zmarłego małżonka w majątku wspólnym wejdzie do masy spadkowej – podziału majątku będą mogli domagać się jego spadkobiercy.
Odwlekanie w czasie sprawy o podział majątku może przynieść więcej szkód niż korzyści. Po upływie wielu lat od rozwodu świadkowie i strony mogą mieć spore trudności w przypomnieniu sobie okoliczności związanych z nabyciem składników majątku wspólnego. Zamiast zastanawiać się, jak uniknąć podziału majątku po rozwodzie, warto zatem zapytać, jak wygrać podział majątku – czyli co zrobić, żeby doprowadzić do jak najkorzystniejszego podziału majątku. W tym celu najlepiej spotkać się z radcą prawnym, który bazując na swojej wiedzy i doświadczeniu podpowie, jakie działania są najbardziej pożądane.
