Co to jest intercyza? Sprawdź, co daje i kiedy zdecydować się na intercyzę

Kancelaria prawna Szeffner » Blog » Porady prawne » Co to jest intercyza? Sprawdź, co daje i kiedy zdecydować się na intercyzę

Autor: Radca prawny Katarzyna Szeffner
Data publikacji: 28/11/2024

Z instytucją małżeństwa wiąże się pojęcie ustawowej wspólności majątkowej – taka wspólność powstaje w momencie zawarcia związku małżeńskiego. Jednak małżonkowie mogą odmiennie ukształtować wzajemne relacje majątkowe. Do tego służy właśnie intercyza. Zastanawiasz się, czy warto się na nią zdecydować? Poznaj najważniejsze informacje o intercyzie.

Czym jest intercyza?

Intercyza to potoczna nazwa umowy majątkowej małżeńskiej – umowy, w której małżonkowie wskazują, jak będą wyglądać stosunki majątkowe między nimi. Inaczej mówiąc, korzystając z intercyzy, osoby zainteresowane mogą zdecydować, co należy do majątku wspólnego małżonków, a co do ich majątków osobistych. Co więcej umową majątkową małżeńską, małżonkowie mogą wspólność majątkową także rozszerzyć. Intercyza może zostać zawarta zarówno przed ślubem, jak i w trakcie trwania związku małżeńskiego. Aby wywołała ona pożądane skutki prawne, musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego. Jednocześnie małżonkowie mogą wielokrotnie modyfikować stosunki majątkowe – w tej kwestii nie ma żadnych ograniczeń.

Rozdzielność majątkowa a intercyza – czy to to samo?

Umowa majątkowa małżeńska (intercyza) kojarzy się z ochroną aktywów – powszechnie jest postrzegana jako sposób, dzięki któremu bogatszy małżonek uniknie konieczności podzielenia się swoim majątkiem, gdyby doszło do rozwodu. Jednak intercyza to nie zawsze rozdzielność majątkowa. Czym się różni intercyza od rozdzielności majątkowej?

Co daje i przed czym chroni intercyza? Skutki prawne intercyzy

Podpisanie intercyzy wprowadzającej rozdzielność majątkową wiąże się zarówno z korzyściami, jak i pewnymi zagrożeniami. Warto mieć ich świadomość. Sprawdź, co daje i przed czym chroni intercyza.

Intercyza a dziedziczenie

Ponieważ intercyza to umowa regulująca sprawy majątkowe małżonków w okresie ich małżeństwa, to pozostaje neutralna dla kwestii dziedziczenia. Intercyza nie zmienia kręgu osób, które są uprawnione do dziedziczenia, nie wpływa na dziedziczenie ustawowe i nie wyłącza możliwości skorzystania m.in. z instytucji zachowku. Jednocześnie intercyza małżeńska może mieć wpływ na to, jak będzie prezentować się masa spadkowa i jaka jej część trafi w ręce poszczególnych spadkobierców. Przykład: Anna i Tomasz to właściciele apartamentu na warszawskim Mokotowie, który został kupiony w trakcie trwania małżeństwa. Urodziło im się też jedno dziecko. Gdyby Anna zmarła jako pierwsza, a w momencie jej śmierci między małżonkami istniałaby ustawowa wspólność majątkowa, jej mąż i dziecko odziedziczyliby połowę lokalu w równych częściach i w konsekwencji zostali właścicielami odpowiednio w 3/4 i 1/4 nieruchomości. Gdyby jednak małżonkowie spisali intercyzę i mieszkanie należałoby w całości do Anny, to jej spadkobiercy ustawowi otrzymaliby po 1/2 lokalu.

Intercyza a rozwód

Intercyza to zagadnienie często poruszane w kontekście zakończenia związku. Co daje intercyza w razie rozwodu? Wydanie orzeczenia o rozwiązaniu małżeństwa to nie wszystko – pozostaje jeszcze podział majątku wspólnego po rozwodzie. Byli małżonkowie w tej kwestii nie zawsze są zgodni. Jeżeli między rozwiedzionymi małżonkami istnieje konflikt, to sprawa przed sądem może toczyć się naprawdę długo. Intercyza może ochronić ich przed takim scenariuszem. Jeżeli małżonkowie jeszcze przed zawarciem małżeństwa zdecydowali się na zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej wprowadzającej rozdzielność majątkową, to:

nie mieli jak zgromadzić majątku wspólnego – mają wyłącznie majątki osobiste;
nie muszą przeprowadzać podziału majątku wspólnego – gdyż go nie ma;

Nieco inaczej prezentuje się sytuacja, gdy małżonkowie zdecydowali się na intercyzę podczas małżeństwa. Wówczas co do zasady podziałowi podlegać będą wszelkie składniki majątku wspólnego małżonków zgromadzone do dnia intercyzy. Zatem w pierwszej kolejności sąd prowadzący postępowanie podziałowe będzie musiał ustalić skład majątku wspólnego małżonków.

Intercyza a podział majątku przed sądem

Może się zdarzyć również sytuacja, w której małżonkowie co do części rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego osiągną porozumienie i podzielą się nimi pomiędzy sobą bez udziału sądu, a co do pozostałych składników majątku wspólnego nie będą w stanie się porozumieć i podział będzie musiał zostać przeprowadzony przed sądem. Należy też pamiętać, że przedmiotem podziału mogą być tylko i wyłącznie aktywa. Zasadniczo sądy nie dzielą pasywów – przykładowo długów, kredytów i pożyczek. Tymczasem często można spotkać się z oczekiwaniem małżonków co do podziału po rozstaniu kredytu, jaki pozostał do spłaty za wspólną nieruchomość. W kontekście podziału majątku wspólnego może również pojawić się roszczenie o rozliczenie nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka i odwrotnie. Każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Każdy z małżonków może także żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły one wartość majątku w chwili ustania wspólności. Może też zdarzyć się, że pomiędzy ustaniem wspólności majątkowej małżeńskiej a podziałem doszło do zbycia składnika należącego do majątku wspólnego. Gdy były małżonek zbywa jeden ze składników należących do majątku wspólnego, to warto podkreślić, że taka sytuacja nie musi się wiązać ze stratą (pokrzywdzeniem) drugiego małżonka. Istotne będzie w takiej sytuacji odpowiednie sformułowanie żądania rozliczenia takiego składnika majątku wspólnego we wniosku o podział majątku, w czym na pewno pomoże prawnik.

Intercyza a śmierć małżonka

Intercyza może też rodzić pytanie o to, czy rozdzielność majątkowa spowoduje, że małżonek nie będzie mógł dziedziczyć majątku. Intercyza jedynie porządkuje kwestie majątkowe małżonków zgodnie z ich wolą – nie spowoduje, że małżonek zostanie wykluczony z kręgu osób uprawnionych do dziedziczenia. Należy on do pierwszej grupy spadkobierców, a gdyby został pominięty w testamencie, może domagać się zachowku. Może się zdarzyć, że małżonkowie, którzy zdecydowali o ustanowieniu rozdzielności majątkowej, nie chcą po sobie dziedziczyć – zamierzają pozostawić spadek dzieciom. W tej sytuacji rozwiązaniem może być umowa o zrzeczenie się dziedziczenia. Taką umowę z intercyzą łączy forma – powinna ona zostać zawarta u notariusza.

Intercyza a spadek

Spadek kojarzy się z dobrami materialnymi, które mają pewną wartość. Jednak niekiedy spadek to również zobowiązania. Mogą one być wysokie i budzić uzasadniony niepokój. Czy intercyza chroni przed długami małżonka, które ten zostawił w spadku? Niekoniecznie, gdyż – jak wynika to z treści powyżej – intercyza nie ma wpływu na zasady dziedziczenia ustawowego. Nie oznacza to jednak, że małżonek musi spłacać zadłużenie – może np. odrzucić spadek.

Kiedy podpisuje się intercyzę – przed czy po ślubie?

Z perspektywy małżonków intercyza może być atrakcyjnym rozwiązaniem, zwłaszcza gdy jeden z nich prowadzi własną firmę lub ma skłonność do podejmowania ryzykownych decyzji finansowych. Wówczas intercyza może ochronić przed długami małżonka. Jednak pojawia się pytanie: kiedy podpisuje się intercyzę – czy intercyza powinna zostać zawarta przed czy po ślubie? Przepisy pozwalają ustanowić rozdzielność majątkową zarówno przed ślubem, po ślubie (intercyza w małżeństwie) – również w trakcie rozwodu (gdy zostanie złożony pozew o rozwód w Warszawie lub innym mieście Polski). Inaczej mówiąc, w dowolnym momencie trwania małżeństwa, małżonkowie mogą postanowić, że w ich małżeństwie przestanie obowiązywać powstała wraz z zawarciem małżeństwa wspólność majątkowa. Jak podpisać intercyzę dotyczą rozdzielności majątkowej po ślubie? W tym celu niezbędne będzie zawarcie przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej w formie aktu notarialnego, w której zostanie wskazany moment ustania wspólności majątkowej małżeńskiej. Należy jednak mieć na uwadze, że to jakie składniki z dotychczasowego majątku wspólnego przypadną każdemu z małżonków należy odrębnie uregulować w akcie podziału majątku wspólnego. W wyniku zawarcia takiej umowy pozostaną dwie odrębne masy majątkowe należące odpowiednio do żony i męża. Należy pamiętać, że w trakcie trwania małżeństwa małżonkowie mogą umowy majątkowe wielokrotnie zmieniać w pożądanym przez nich kierunku. Mogą także ponownie wprowadzić ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej.

Czy intercyzę można cofnąć?

Za pomocą intercyzy małżonkowie mogą dowolnie kształtować istniejące między nimi stosunki majątkowe. Pojawia się jednak pytanie, czy intercyzę można cofnąć. Małżonkowie mogą cofnąć np. rozdzielność majątkową (przywrócić wspólność ustawową) czy zdecydować się na rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. W tej sytuacji wymagana jest zgoda każdego z małżonków – żądanie tylko jednego z małżonków to za mało. Umowa musi też zostać sporządzona w formie aktu notarialnego.

⚖️Potrzebujesz pomocy kancelarii?⚖️

Radca prawny Katarzyna Szeffner

Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Przez kilka lat pracowała na specjalistycznych stanowiskach w działach prawnych administracji państwowej. Aplikację radcowską odbyła przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie. W trakcie aplikacji współpracowała z kancelariami świadczącymi pomoc prawną na rzecz przedsiębiorców.