Ubezwłasnowolnienie
Warszawa

Czym jest ubezwłasnowolnienie? To ograniczenie bądź całkowite pozbawienie danej osoby zdolności do czynności prawnych, czyli zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu. Przepisy prawne dotyczące instytucji ubezwłasnowolnienia znajdują się w szczególności w Kodeksie cywilnym, Kodeksie postępowania cywilnego oraz Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Postępowanie o ubezwłasnowolnienie może zostać wszczęte po złożeniu wniosku do sądu okręgowego znajdującego się w miejscu zamieszkania osoby, której wniosek dotyczy.

Wniosek o ubezwłasnowolnienie osoby fizycznej mogą złożyć następujące osoby:

  • małżonek,
  • krewni w linii prostej, rodzeństwo,
  • przedstawiciel ustawowy.

Wspomniany wyżej wniosek może również zostać złożony przez prokuratora, Rzecznika Praw Obywatelskich lub Rzecznika Praw Dziecka.

Po rozpoczęciu postępowania sądowego, osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie powinna zostać wysłuchana w obecności biegłego psychologa, psychiatry lub neurologa.

Zgodnie z Kodeksem cywilnym, ubezwłasnowolniona może być osoba, która ukończyła 13 lat jeżeli na skutek niedorozwoju umysłowego, choroby psychicznej, uzależnienia od narkotyków, alkoholizmu czy innych zaburzeń, nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem. Po dokładnym zbadaniu sprawy sąd orzeka ubezwłasnowolnieniu albo oddala wniosek.

W polskim prawie wyróżnia się dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia – całkowite i częściowe.

Ubezwłasnowolnienie całkowite

Ubezwłasnowolniona całkowicie może być osoba po ukończeniu trzynastego roku życia, która nie jest w stanie samodzielnie kierować swoim postępowaniem, na przykład wskutek choroby psychicznej, choroby Alzheimera czy uzależnień. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może dokonywać czynności prawnych, ponieważ w świetle prawa będą one nieważne. Chyba, że zawarta umowa będzie należała do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Wówczas umowa taka będzie skuteczna w momencie jej wykonania, o ile nie będzie ona powodowała rażącego pokrzywdzenia osoby ubezwłasnowolnionej. 

Warto nadmienić, że osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może wstępować w związek małżeński (artykuł 11 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Nad ubezwłasnowolnionym całkowicie sąd ustanawia opiekę, pod warunkiem, że nie pozostaje on pod władzą rodzicielską. W przypadku ubezwłasnowolnienia całkowitego obojga rodziców małoletniego dziecka, nie przysługuje im władza rodzicielska.

ubezwłasnowolnienie warszawa

Ubezwłasnowolnienie częściowe

Ubezwłasnowolniona częściowo może być osoba pełnoletnia, która potrzebuje pomocy w prowadzeniu swoich spraw, ze względu na problem z alkoholem, narkotykami, chorobę psychiczną, niedorozwój umysłowy lub inne zaburzenia, przy czym stan takiej osoby nie daje podstaw do całkowitego pozbawienia jej zdolności do czynności prawnych.

Osoba ubezwłasnowolniona częściowo:

  • może zawrzeć związek małżeński, jeżeli sąd uzna, że stan zdrowia i umysłu takiej osoby nie będzie zagrać małżeństwu oraz nie wpłynie w negatywny sposób na zdrowie potomstwa,
  • w przypadku zawarcia umowy przez osobę mającą ograniczoną zdolność do czynności prawnych, jej ważność jest zależna od potwierdzenia przez przedstawiciela ustawowego,
  • po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych, osoba częściowo ubezwłasnowolniona może sama potwierdzać zawierane umowy.
 

W przypadku osoby ubezwłasnowolnionej częściowo, sąd ustanawia kuratelę.

Opieka dla ubezwłasnowolnionego

Zgodnie z artykułem 13 § 2 Kodeksu cywilnego nad osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie, która nie ma zdolności do dokonywania czynności prawnych, ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje ona pod władzą rodzicielską. Osobą sprawującą pieczę nad ubezwłasnowolnionym może być małżonek, rodzic czy krewny pod warunkiem, że nie szkodzi to dobru ubezwłasnowolnionego. Opiekun prawny ma za zadanie chronić interesy osobiste i majątkowe osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie, a także dbać o to, aby miała środki do życia oraz zapewnioną opiekę lekarską. Należy dodać, że opiekun prawny podlega przy tym nadzorowi sądu opiekuńczego.

W przypadku ubezwłasnowolnionego częściowo, sąd opiekuńczy ustanowi kuratora, który będzie sprawował opiekę nad jego majątkiem i interesami osobistymi. Do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych, zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego zależy od potwierdzenia przez tego przedstawiciela.

Sprawozdanie z opieki

Osoba sprawująca opiekę nad ubezwłasnowolnionym jest zobowiązana do składania sprawozdania w terminach wyznaczonych przez sąd. Sprawozdanie opiekuna prawnego powinno dotyczyć zarówno osoby ubezwłasnowolnionego (jej stanu zdrowia, predyspozycji, warunków mieszkaniowych itd.), jak i zarządzania jej majątkiem (zestawienie dochodów i wydatków). Na podstawie zawartych w sprawozdaniu danych, sąd może kontrolować postępowanie opiekuna względem ubezwłasnowolnionego.

Koszt ubezwłasnowolnienia

Ile kosztuje sprawa o ubezwłasnowolnienie? Opłata od wniosku o ubezwłasnowolnienie jest stała i wynosi 100 zł, zgodnie z artykułem 23 pkt. 1 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. W toku postępowania, sąd powołuje również biegłych, którzy wydają opinię na temat stanu psychicznego osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona. Wiąże się to z uiszczeniem dodatkowej opłaty przez wnioskodawcę.