Co trzeba mieć na uwadze, kiedy jeden ze wspólników chciałby opuścić spółkę?
Pierwszą czynnością, jaką należy podjąć powinno być sprawdzenie, czy umowa spółki jawnej została zawarta na czas nieoznaczony czy też na czas oznaczony. Jest to bardzo ważne, bowiem od konkretnych postanowień zawartych w umowie spółki będzie zależało, czy i w jakim terminie wspólnik może dokonać wypowiedzenia umowy spółki. Jeżeli umowa spółki została zawarta na czas nieoznaczony i nie przewiduje w tym zakresie żadnych innych rozwiązań, to zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, wspólnik może wypowiedzieć umowę spółki na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego. Jeżeli natomiast umowa została zawarta na czas oznaczony, to może okazać się, że wspólnik nie będzie miał możliwości wypowiedzenia umowy spółki.
Jeżeli wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika jest dopuszczalne, to wypowiedzenia należy dokonać w formie pisemnego oświadczenia skierowanego do wspólnika uprawnionego do reprezentacji spółki lub do pozostałych wspólników.
Termin wypowiedzenia umowy spółki
W praktyce najczęściej można spotkać się z umowami spółek, które zawierane są na czas nieoznaczony i nie zawierają żadnych postanowień regulujących kwestię wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika.
Co zatem oznacza, że wspólnik może dokonać wypowiedzenia umowy spółki na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego i jak poprawnie obliczyć ten termin?
Jeżeli mamy w umowie spółki postanowienie, że rok obrotowy spółki upływa w dniu 31 grudnia danego roku, to oznacza to, że wypowiedzenie umowy spółki dokonane przez wspólnika w pierwszym półroczu danego roku, zawsze będzie skutkowało opuszczeniem przez niego spółki z dniem 31 grudnia danego roku. Jeżeli natomiast wspólnik dokona wypowiedzenia umowy spółki w drugim półroczu (po dniu 30 czerwca) to jego wypowiedzenie będzie skuteczne dopiero z dniem 31 grudnia następnego roku. Może się również zdarzyć, że rok obrotowy danej spółki został inaczej określony w umowie spółki. Dlatego też konieczne jest dokładne prześledzenie odpowiednich postanowień w umowie spółki.
Tak określony termin wyjścia wspólnika ze spółki bywa często punktem zapalnym pomiędzy wspólnikiem, który chce opuścić spółkę a wspólnikami, którzy chcą w niej nadal pozostać. Mało kto bowiem planuje takie czynności z tak dużym wyprzedzeniem. W konsekwencji powstają dwie sprzeczne grupy interesów – 1) wspólnik, który chce odejść (z reguły, jeżeli podejmie taką decyzję, to chce to zrobić jak najszybciej), aby np. rozpocząć swoją indywidualną karierę lub przejść na zasłużoną emeryturę oraz 2) pozostałych wspólników, którzy chcą pozostać w spółce, a tym samym muszą zapewnić jej ciągłość i płynność działania. Aby uniknąć takiej sytuacji w przyszłości warto rozważyć już na etapie zawiązywania spółki, czy nie wprowadzić do umowy pewnych mechanizmów, które mogłyby w przyszłości wyważyć interesy obu wskazanych grup i uczynić wyjście wspólnika ze spółki mniej stresującym dla wszystkich, którzy w niej uczestniczą.
Umowa zbycia ogółu praw i obowiązków wspólnika (umowa zbycia udziału)
Innym rozwiązaniem, godnym rozważenia w kontekście wyjścia wspólnika ze spółki, szczególnie jeżeli mamy do czynienia z umową spółki zawartą na czas oznaczony, jest zbycie przez niego ogółu praw i obowiązków, nazywane powszechnie umową sprzedaży ogółu praw i obowiązków lub nawet sprzedaży udziału. Dzięki zbyciu ogółu praw i obowiązków wspólnika, zbywający wspólnik opuszcza spółkę w dogodnym dla niego terminie, a spółka pozyskuje nowego wspólnika bez poruszania kwestii spłaty dotychczasowego wspólnika. Należy jednak mieć na uwadze, że żeby skorzystać z takiego rozwiązania, umowa spółki musi zawierać jednoznaczne postanowienie dopuszczające możliwość zbycia ogółu praw i obowiązków wspólnika. Jeżeli pierwotna umowa spółki nie przewidywała takiej możliwości, to umowa może zostać odpowiednio zmieniona w trakcie trwania spółki. Co do zasady zbycie ogółu praw i obowiązków wspólnika będzie wymagało zgody wszystkich pozostałych wspólników. Oznacza to, że brak zgody choćby jednego wspólnika może skutecznie uniemożliwić innemu wspólnikowi zbycie jego ogółu praw i obowiązków na rzecz osoby trzeciej. Warto zatem, już na etapie zawierania umowy, zastanowić się jakie rozwiązania w tym zakresie będą najkorzystniejsze dla wspólników działających w ramach konkretnej spółki, przy rozważeniu profilu prowadzonej przez nich działalności gospodarczej.
Spłata występującego wspólnika
Kolejną newralgiczną kwestią zawiązaną z wypowiedzeniem umowy spółki jest spłata wspólnika występującego ze spółki. Kodeks spółek handlowych wskazuje tylko w tym zakresie, że w przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki wartość udziału kapitałowego wspólnika albo jego spadkobiercy oznacza się na podstawie osobnego bilansu, uwzględniającego wartość zbywczą majątku spółki. W przypadku wypowiedzenia jako dzień bilansowy należy przyjąć ostatni dzień roku obrotowego, w którym upłynął termin wypowiedzenia. Udział kapitałowy występującego wspólnika powinien być wypłacony w pieniądzu, natomiast rzeczy wniesione przez tego wspólnika do spółki do używania powinny zostać zwrócone w naturze.
Do obliczenia wartości udziału kapitałowego występującego wspólnika, który wynikać będzie z bilansu, o którym mowa w art. 65 § 1 ksh, mogą zostać zastosowane różne metody wyceny. Nierzadko w praktyce pojawiają się bardzo wyraźne różnice przy zastosowaniu poszczególnych metody wyceny takiego udziału. Stąd też pożądanym jest, aby w umowie spółki wskazać, która z metod wyceny – metoda majątkowa lub dochodowa – będzie miała zastosowanie w wypadku wypowiedzenia umowy spółki przez wspólnika. Warto podkreślić także, że w zależności od profilu działalności danej spółki, zastosowanie konkretnej metody wyceny może mieć bardzo duże znaczenie i w danym przypadku może wyraźnie faworyzować występującego wspólnika lub wspólników pozostających w spółce albo stanowić swoisty balans pomiędzy obiema grupami interesów.
Na koniec warto wspomnieć, że wspólnik występujący ze spółki, który otrzymał spłatę swojego udziału kapitałowego, zobowiązany będzie do rozliczenia jej nadwyżki w ramach podatku dochodowego za dany rok podatkowy.
Nasza kancelaria chętnie pomoże we wszelkich kwestiach związanych z wyjściem wspólnika ze spółki, zapraszamy do kontaktu.
