Wspólny majątek byłych małżonków nie musi zostać podzielony między nich po połowie – możliwy jest też nierówny podział majątku wspólnego po rozwodzie. Aby jednak sąd orzekł nierówne udziały, konieczne jest uzasadnienie tego żądania. Kiedy możliwy jest nierówny podział majątku? Czy małżonkowie mogą ustalić nierówne udziały w majątku wspólnym w drodze porozumienia?
Na czym polega nierówny podział majątku po rozwodzie?
Jak wskazuje nazwa, nierówny podział majątku po rozwodzie polega na odejściu od domniemania równości udziałów, czyli zasady, zgodnie z którą każdy małżonek ma taki sam udział w majątku wspólnym. W praktyce nierówny podział wspólnego majątku oznacza, że udział jednego małżonka we wspólnym majątku zostaje zwiększony kosztem udziału drugiego małżonka – przykładowo majątek zostaje podzielony w proporcji 60% i 40%.
Kto może żądać nierównego podziału majątku?
Z żądaniem nierównego podziału majątku po rozwodzie wystąpić może:
- Każdy z małżonków. Małżonek, który domaga się ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, może złożyć wniosek w ramach sądowej sprawy o podział majątku. Taki krok powinien jednak zostać poprzedzony przygotowaniem solidnego materiału dowodowego.
- Spadkobierca zmarłego małżonka. Kodeks rodzinny i opiekuńczy dopuszcza taką możliwość, ale w określonych sytuacjach – np. gdy spadkodawca wystąpił o rozwód lub orzeczenie separacji. Jeżeli spadkobierca nie ma pełnej wiedzy o relacjach majątkowych spadkodawcy i jego małżonka, to będzie mu trudno uzasadnić żądanie nierównego podziału majątku.
- Prokurator. Może wnioskować o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym albo wziąć udział w toczącym się postępowaniu, gdy wymaga tego np. interes społeczny. W praktyce jednak zdarza się to rzadko.
Kiedy możliwy jest nierówny podział majątku wspólnego? Podstawy prawne
Ustalenie nierównych udziałów małżonków i w konsekwencji nierówny podział majątku wspólnego po rozwodzie dopuszcza art. 43 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Można w nim przeczytać, że: z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku.
Co ma wpływ na nierówny podział majątku?
Nierówny podział majątku wspólnego jest uzależniony od łącznego wystąpienia dwóch przesłanek – zaistnienia ważnych powodów i znacznej dysproporcji w przyczynieniu się małżonków do powstania ich wspólnego majątku. Sformułowanie „ważne powody” jest nieostre. Stąd też pojawia się pytanie, jak udowodnić nierówny podział majątku.
Przykładowe ważne powody, które uzasadniają nierówny podział majątku dorobkowego małżonków, to:
- Uzależnienie małżonka od alkoholu, narkotyków czy hazardu. Nie może to być jednak przejściowy problem, ale trwałe uzależnienie, które doprowadziło do tego, że małżonek zaczął zaniedbywać rodzinę i jej sprawy majątkowe.
- Brak aktywności zawodowej przez długi czas. Istotna jest długotrwałość takiego stanu – jeden z małżonków musi uporczywie unikać zatrudnienia i jednocześnie nie zajmować się potomstwem czy gospodarstwem domowym.
- Rozrzutność, trwonienie majątku. Przykładowo poprzez skrajną niegospodarność czy lekkomyślne, nieodpowiedzialne decyzje inwestycyjne, gdy zachowania te powtarzały się wielokrotnie na przestrzeni trwania małżeństwa.
Jednocześnie sąd bada, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczyniał się do powstania majątku wspólnego. Sama dysproporcja w zarobkach małżonków nie uzasadnia jeszcze nierównego podziału majątku wspólnego – znaczenie ma m.in. osobista praca włożona w wychowanie wspólnych dzieci. Przykładowo jeden z małżonków mógł w pełni zaangażować się w opiekę nad dziećmi, aby umożliwić drugiemu małżonkowi rozwój zawodowy.
Procedura ustalenia nierównych udziałów
Małżonkowie mogą być zgodni co do tego, że jeden z nich w większym stopniu przyczynił się do budowy wspólnego majątku i uzgodnić między sobą, jak podzielą majątek. W przypadku jednomyślności istnieje możliwość podziału wspólnego majątku poza sądem – przed notariuszem. Największą zaletą tego rozwiązania jest oszczędność czasu – kwestię podziału majątku można zamknąć nieporównywalnie szybciej u notariusza niż przed sądem.
Gdy wypracowanie rozwiązania akceptowalnego dla każdego z byłych małżonków nie jest możliwe, pozostaje droga sądowa. Małżonek zainteresowany nierównym podziałem majątku może złożyć stosowny wniosek w trakcie sprawy o podział majątku. Dokument ten musi zawierać uzasadnienie żądania wraz z propozycją ustalenia nierównych udziałów w majątku, np. w proporcji 2/3 i 1/3 – ustalenie nierównych udziałów w majątku nie odbywa się automatycznie, ale właśnie na wniosek.
Jakie kroki podjąć przed złożeniem wniosku?
Jeszcze przed złożeniem wniosku o podział majątku, w którym zostanie wyrażone żądanie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, należy zadbać o jego wyczerpujące umotywowanie. Przyda się też materiał dowodowy. W sprawie o nierówny podział majątku nie ma on charakteru zamkniętego katalogu. Przykładowe dowody to:
- dokumenty finansowe. Wyciągi z rachunków bankowych czy umowy kredytowe mogą prezentować, jak jeden z małżonków przez lata trwonił majątek. Z kolei np. roczne zeznania podatkowe będą obrazować wkład w majątek wspólny małżonków.
- dokumentacja medyczna i policyjna. Ma ona szczególne znaczenie, gdy jeden z małżonków jest uzależniony. Niekiedy w sprawie może też zostać powołany biegły, który przygotuje dla sądu opinię.
- zeznania świadków. Świadkiem może być osoba, która miała okazję być blisko z małżonkami i obserwować, jak każdy z małżonków opiekuje się wspólnymi dziećmi czy dba o dom.
Kiedy warto walczyć o większy udział w majątku?
O nierówny podział majątku wspólnego po rozwodzie warto walczyć, gdy występują przesłanki wskazane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Jeżeli małżonek trwonił majątek, jest uzależniony lub długotrwale nie podejmował pracy w trakcie trwania małżeństwa – a jednocześnie drugi małżonek przyczynił się do powstania wspólnego majątku w znacznie większym stopniu – można rozważyć taki wniosek. W podjęciu decyzji pomóc może konsultacja z prawnikiem – radca prawny oceni szanse na uwzględnienie takiego żądania przez sąd.
Najczęstsze pytania o nierówny podział majątku po rozwodzie
Kwestia nierównych udziałów w majątku wspólnym po zakończeniu małżeństwa może budzić wątpliwości u byłych małżonków – zwłaszcza gdy pozostają oni w konflikcie. Zapoznaj się z odpowiedziami na często padające pytania związane z ustaleniem nierównych udziałów w majątku wspólnym.
Kiedy majątku po rozwodzie nie dzieli się na pół?
Majątku po rozwodzie nie dzieli się na pół, gdy byli małżonkowie zgodnie zdecydują się na takie rozwiązanie albo gdy jeden z małżonków żąda ustalenia nierównych udziałów w majątku i jest to żądanie uzasadnione. Kodeks rodzinny i opiekuńczy wskazuje, że łącznie muszą występować dwie przesłanki: ważne powody i dysproporcja w przyczynieniu się byłych małżonków do powstania należącego do nich majątku wspólnego.
Jak ustalić nierówne udziały w majątku wspólnym po rozwodzie?
Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym może odbyć się za porozumieniem małżonków lub na drodze sądowej. W drugim przypadku konieczne jest złożenie stosownego wniosku w ramach postępowania o podział majątku. Sąd przychyli się do takiego żądania, gdy będzie ono uzasadnione – muszą wystąpić ważne powody z jednoczesną dysproporcją w przyczynieniu się małżonków do powstania wspólnego majątku.
Co sąd bierze pod uwagę przy podziale majątku?
W sprawie o podział majątku sąd analizuje okoliczności sprawy – konieczne jest m.in. ustalenie, jakie składniki tworzą majątek wspólny małżonków, a jakie są częścią ich majątków osobistych. Niezbędna jest też wycena poszczególnych składników majątku. Oprócz tego sąd weźmie pod uwagę możliwości finansowe byłych małżonków, dobro ich małoletnich dzieci, a na wniosek również to, w jakim stopniu przyczynili się oni do powstania wspólnego majątku.
Czy orzeczenie winy w rozwodzie ma wpływ na podział majątku?
Wina jednego z małżonków za rozpad małżeństwa potwierdzona orzeczeniem sądu może – ale nie musi – mieć wpływ na nierówny podział majątku wspólnego. Kluczowe jest to, czy zachowanie małżonka miało wpływ na majątek wspólny. A tak nie zawsze musi być. W ocenie sprawy pomoże prawnik specjalizujący się w prawie rodzinnym.
*
Czy podział majątku musi być równy? Jak się okazuje, nie. W Kancelarii Prawnej Szeffner Wspólnicy prowadzimy różne sprawy z zakresu prawa rodzinnego, w tym rozwody w Warszawie i sprawy o podział majątku, które obejmują ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym. Jeżeli powyższy poradnik nie wyczerpuje wszystkich Twoich pytań, zapraszamy do kontaktu.
