Na to, czy darowizna podlega podziałowi przy rozwodzie, wpływa kilka czynników. Przede wszystkim istotne jest, kiedy została ona dokonana tzn. przed zawarciem związku małżeńskiego, czy też w jego trakcie. Kluczowa jest ponadto wola darczyńcy, który może swobodnie decydować o tym, czy obdarować chce oboje małżonków, czy też jednego z nich. Kiedy zatem darowizna podlega podziałowi przy rozwodzie, a kiedy stanowi majątek osobisty małżonków?
Czym jest darowizna?
Zgodnie z art. 888 k.c. przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Zatem darowizna stanowi nieodpłatne przekazanie określonych składników majątku na rzecz innej osoby. Jej przedmiotem mogą być zarówno środki pieniężne, rzeczy np. nieruchomości, czy samochód, jak i prawa np. udziały w spółce.
Co ważne, umowa darowizny powinna być sporządzona w formie aktu notarialnego. Jeśli jednak została już ona spełniona bez zachowania wymaganej formy, czyli darczyńca przekazał np. środki pieniężne obdarowanemu, wówczas przyjmuje się, że darowizna jest wiążąca, nawet gdy nie spisano umowy w takiej postaci. Trzeba jednak pamiętać, że jeśli przepisy szczególne wymagają sporządzenia aktu notarialnego ze względu na przedmiot umowy np. w razie darowizny nieruchomości, forma ta jest bezwzględnie wymagana.
Kiedy darowizna staje się częścią majątku wspólnego?
Co do zasady darowizna przekazana małżonkowi wchodzi do jego majątku osobistego. Nie ma przy tym znaczenia ustrój majątkowy panujący pomiędzy małżonkami. Wynika to wprost z art. 33 pkt 2 k.r.i.o. i wielokrotnie potwierdzone było także w orzecznictwie.
Czy to oznacza, że darowizna nigdy nie jest majątkiem wspólnym małżonków? Nie, decydująca jest bowiem wola darczyńcy. Może on wyraźnie postanowić, że przedmiot darowizny wejdzie do majątku wspólnego małżonków i objęty zostanie wspólnością ustawową.
Darowizna a podział majątku przy rozwodzie
Czy darowizna podlega podziałowi przy rozwodzie? Pytanie to należy przeanalizować, uwzględniając termin zawarcia umowy darowizny.
Darowizna otrzymana przed zawarciem związku małżeńskiego
Ponieważ darowizna otrzymana przed ślubem nie wchodzi do majątku wspólnego, ale pozostaje majątkiem osobistym małżonka, rzeczy lub prawa będące jej przedmiotem nie podlegają podziałowi w razie rozwodu.
Darowizna otrzymana w trakcie małżeństwa
Co z darowizną w małżeństwie w razie rozwodu? Jeśli darczyńca nie postanowił, że jej przedmiot wejdzie do majątku wspólnego małżonków, stanowi ona majątek osobisty obdarowanego i nie podlega podziałowi przy rozwodzie. Nie ma przy tym znaczenia cel darowizny, ale wyłącznie wola darczyńcy, co potwierdził m.in. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 11 września 2025 roku (sygn. akt I CSK 2673/24), zastrzegając, że przeznaczenie darowizny na cele mieszkaniowe małżonków nie rozstrzyga, że miała ona wejść do majątku wspólnego.
Darowizna a rozdzielność majątkowa
Co w przypadku otrzymania darowizny przez jednego z małżonków w razie obowiązywania rozdzielności majątkowej? W takim wypadku nie ma żadnych wątpliwości, że jej przedmiot wchodzi w skład majątku osobistego małżonka.
Warto także pamiętać, że w razie rozdzielności możliwe jest dokonywanie darowizny także pomiędzy małżonkami. Każdy z nich ma bowiem osobny majątek, nie ma więc przeciwwskazań, aby żona była darczyńcą, a obdarowanym mąż. Ze względu na łączącą ich relację, małżonkowie mogą ponadto skorzystać ze zwolnienia z podatku od darowizny.
Darowizna na rzecz dzieci a rozwód
Jak wygląda relacja darowizny od rodziców lub teściów a rozwodu? Z punktu widzenia tego, czy przedmiot darowizny zostanie włączony do majątku osobistego, czy też do majątku wspólnego nie ma znaczenia, kto jest darczyńcą. Istotna jest jedynie jego wola w tym zakresie. Podkreślił to m.in. Sąd Okręgowy w Olsztynie w postanowieniu z dnia 12 lutego 2020 roku (sygn. akt IX Ca 1688/19), który wskazał, że „w postępowaniu o podział majątku wspólnego często przyjmuje się, z odniesieniem do polskich zwyczajów kulturowych, że celem darczyńców, wspomagających dziecko pozostające w związku małżeńskim, jest wspomożenie obydwojga osób tworzących podstawową komórkę społeczną”. Jednocześnie wyraźnie zastrzegł, że takie założenie „musi ustąpić w zetknięciu z konkretnymi dowodami”, a zatem z treścią umowy darowizny.
Darowizna przy rozwodzie – szczególne przypadki
W sposób szczególny ustawodawca uregulował kwestię darowizny a rozwodu w przypadku, gdy przedmiotem umowy są tzw. przedmioty zwykłego użytku domowego. Zgodnie z art. 34 k.r.i.o. jeśli zostały one przekazane w drodze darowizny, ale służą do użytku obojga małżonków, wchodzą do ich majątku wspólnego. Tym samym będą one stanowić część majątku podlegającego podziałowi w razie rozwodu.
Ustawodawca nie zdefiniował jednak pojęcia przedmiotów zwykłego urządzenia domowego. W doktrynie podkreśla się jedynie, że nie mogą mieć one charakteru wyłącznie osobistego, a ocena danego urządzenia każdorazowo powinna być dokonywana w oparciu o okoliczności stanu faktycznego. Jak podkreślają komentatorzy, kryterium przypisania rzeczy do kategorii zwykłych urządzeń domowych powinna być zaś m.in. stopa życiowa małżonków. Z drugiej strony trzeba pamiętać, że o ile np. lodówka, czy telewizor stanowią majątek wspólny, nawet jeśli przekazane zostały jednemu z małżonków darowizną, o tyle antyki, czy inne dzieła sztuki, których wartość jest znacząca, nie mogą być już do niego włączone. Nie ma przy tym znaczenia, czy sprawa dotyczy rozwodu w Warszawie, czy w mniejszej miejscowości.
Odwołanie darowizny przy rozwodzie – czy to możliwe?
Odwołanie darowizny przy rozwodzie, także tej dokonanej pomiędzy małżonkami lub darowizny od teściów na rzecz zięcia jest wprawdzie możliwe, jednak należy wyraźnie zastrzec, że powodem odwołania nie jest rozwód sam w sobie. Ustawodawca w sposób szczegółowy określił bowiem okoliczności, które warunkują odwołanie darowizny. Są nimi:
- zmiana stanu majątkowego darczyńcy – w przypadku darowizny niewykonanej;
- rażąca niewdzięczność obdarowanego – w przypadku darowizny wykonanej.
W razie sporu pomiędzy darczyńcą a obdarowanym, co do zasadności odwołania darowizny, oceny, czy dana okoliczność spełnia przesłanki rażącej niewdzięczności lub pogorszenia stanu majątkowego, dokonuje sąd.
Jak zabezpieczyć darowiznę przed podziałem?
Aby zabezpieczyć darowiznę przed podziałem majątku w razie rozwodu, wystarczy, że darczyńca wyraźnie zaznaczy w umowie, kto ma być obdarowanym. W takim wypadku nie ma znaczenia czy jest to darowizna od rodziców, darowizna od teściów, czy też od jakiejkolwiek innej osoby.
Najczęściej zadawane pytania o darowiznę przy rozwodzie
W tej sekcji odpowiadamy na najczęściej pojawiające się pytania dotyczące darowizn przy rozwodzie, aby pomóc związane z tym zagadnieniem zasady.
Kiedy darowizna nie podlega podziałowi?
Darowizna nie podlega podziałowi podczas rozwodu, jeżeli została przekazana na rzecz jednego z małżonków, a darczyńca nie zaznaczył w umowie wprost, że obdarowanym jest także współmałżonek. Co do zasady bowiem, darowizna wchodzi w skład majątku osobistego, nawet jeśli została dokonana w trakcie trwania małżeństwa.
Czy nieruchomość z darowizny wchodzi do majątku wspólnego?
Co z domem lub mieszkaniem kupionym za pieniądze z darowizny w razie rozwodu? Ponieważ darowizna pieniężna wchodzi do majątku osobistego małżonka, nieruchomości kupione z tych środków także nie będą częścią wspólności. Wyjątek dotyczy sytuacji, gdy darczyńca zaznaczy inaczej w umowie.
Czy żona ma prawo do mieszkania, które mąż otrzymał w darowiźnie?
Mieszkanie otrzymane w darowiźnie przez męża stanowi jego majątek osobisty. W razie rozwodu żona nie może zatem żądać jego podziału tak jak majątku wspólnego.
Jak udowodnić, że darowizna należy do majątku osobistego?
Aby udowodnić, że darowizna należy do majątku osobistego małżonka, wystarczy przedstawić umowę darowizny, w której darczyńca przekazuje określony przedmiot lub prawa na rzecz obdarowanego.
