Zarówno przed, jak i po ślubie małżonkowie mogą dowolnie kształtować panujące pomiędzy nimi stosunki majątkowe. Rozdzielność majątkowa, czyli potocznie intercyza, rodzi jednak wiele pytań, w tym o dziedziczenie. Czy intercyza ma wpływ na dziedziczenie?
Na czym polega intercyza i jakie są jej skutki?
W momencie zawarcia małżeństwa między małżonkami powstaje tzw. ustawowa wspólność majątkowa. Co do zasady oznacza to, że nabyte przez nich – wspólnie bądź osobno – przedmioty lub prawa, jak np. nieruchomości, udziały w spółce, czy wynagrodzenie za pracę stanowią ich wspólną własność. Ażeby uniknąć automatyzmu związanego z obowiązywaniem ustawowej wspólności majątkowej bezpośrednio po zawarciu małżeństwa, prawo przewiduje możliwość podpisania przez małżonków, chociaż także przez nupturientów, umowy majątkowej małżeńskiej, zwanej intercyzą. W niej sprecyzują swoje stosunki majątkowe. Należy jednak mieć na uwadze, że umowa taka nie może być sporządzona w dowolny sposób. Kodeks rodzinny i opiekuńczy w sposób wyczerpujący wskazuje rodzaje majątkowych umów małżeńskich. Możliwości jest kilka – zainteresowani mogą:
- rozszerzyć lub ograniczyć wspólność majątkową albo
- ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków.
Co to jest intercyza? Generalnie jest to synonim umowy majątkowej małżeńskiej. Przy czym potocznie rozumie się przez to obowiązywanie w małżeństwie ustroju rozdzielności majątkowej.
Jeżeli przyszli małżonkowie – nupturienci ustanowią rozdzielność majątkową jeszcze przed zawarciem małżeństwa, to ustawowa wspólność majątkowa nie powstanie, a w trakcie trwania małżeństwa będą oni powiększać jedynie swoje majątki osobiste.
Intercyza a śmierć małżonka – jak rozdzielność majątkowa wpływa na dziedziczenie?
Warto sobie zadać pytanie, czy intercyza działa w przypadku śmierci? Intercyza zostaje ustanowiona na czas trwania małżeństwa i tym samym nie wyklucza małżonka z grona spadkobierców. Gdyby zatem jeden z małżonków zmarł, to drugi będzie po nim dziedziczył – na podstawie testamentu albo zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego. Jeżeli małżonkowie nie chcą po sobie dziedziczyć, potrzebna będzie dodatkowa umowa, a w jej sporządzeniu pomóc może prawnik rodzinny.
Chociaż intercyza pozostaje neutralna wobec kwestii powołania do spadku, to może ona mieć znaczenie w odniesieniu do wysokości poszczególnych udziałów spadkowych. Nie bez znaczenia będzie tutaj rodzaj zawartej intercyzy.
Brak intercyzy a śmierć małżonka
Jeżeli małżonkowie nie zdecydowali się na intercyzę (czyli w przypadku ustawowej wspólności majątkowej), to co do zasady, spadek będzie składać się z dwóch części – majątku osobistego zmarłego i połowy majątku wspólnego małżonków. Do spadku po zmarłym małżonku powołany zostanie jego małżonek oraz dzieci. Zgodnie z przepisami dziedziczą oni w częściach równych, przy czym część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼ całości spadku.
Przykład: Pani Anna zastanawia się, ile będzie wynosić spadek po jej mężu. Za życia męża małżonkowie nie zdecydowali się na intercyzę. Zmarły miał majątek osobisty w wysokości 50 000 zł. W trakcie małżeństwa małżonkowie dorobili się majątku wspólnego w wysokości 400 000 zł. Spadek będzie zatem wynosić 250 000 zł (50 000 zł + połowa z 400 000 zł). Jeżeli małżonkowie mieliby jedno dziecko, to żona i dziecko dziedziczyliby po połowie (po 125 000 zł).
Intercyza a dziedziczenie po śmierci małżonka
W przypadku rozdzielności majątkowej spadkiem będzie cały majątek pozostawiony przez zmarłego. W tym przypadku nie ma konieczności podziału majątku wspólnego zgromadzonego przez małżonków, a powód jest prosty – takiego majątku nie ma. To powoduje, że dużo łatwiej jest ustalić spadek po intercyzie. Jeżeli zmarły nie pozostawił testamentu, zastosowanie mają zasady dziedziczenia ustawowego.
Przykład: Jeszcze przed ślubem Roman i Agata podpisali intercyzę, gdyż już wówczas Agata prowadziła ryzykowną działalność gospodarczą. W ostatnich latach życia w biznesie nie szło jej najlepiej i dlatego w chwili śmierci miała niewielki majątek osobisty – jego wartość została ustalona na 50 000 zł. Spadek po Agacie zostanie podzielony w równych częściach między Romana i dwójkę ich wspólnych dzieci.
Warto pamiętać, że intercyza przedmałżeńska czy intercyza zawarta w czasie małżeństwa nie oznacza, że w skład spadku nie będą wchodzić zobowiązania. Przeciwnie – małżonek zmarłego może odziedziczyć po nim długi. Jak uniknąć takiego scenariusza? Pomóc może prawnik od spraw spadkowych, który wskaże optymalne rozwiązanie po zapoznaniu się ze sprawą.
Intercyza a prawo do zachowku w przypadku śmierci współmałżonka
Małżonkowie mogą nie tylko zdecydować się na intercyzę, ale każdy z nich może też sporządzić testament. Nie można wykluczyć sytuacji, gdy osoba sporządzająca testament pominie w tym dokumencie swojego małżonka. W takiej sytuacji pominięty małżonek może ubiegać się o zachowek. Musi on jednak pamiętać o tym, że żądanie zachowku jest ograniczone czasowo – nie warto zatem zwlekać.
Jeżeli małżonkowie są zgodni co do tego, że nie chcą po sobie dziedziczyć, to – poza testamentem – mogą też rozważyć podpisanie wspomnianej już umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia.
